Bedrijven overladen met allerlei subsidies, wreed uitgebuite werkers, herhaalde ongevallen, boeren die geknecht zijn door zeer nadelige contracten, omwonenden die slachtoffers worden van overlast en vervuiling: dat is het beeld dat het RTBF-onderzoeksprogramma “Diepvriesfriet, een meedogenloze wereld” schetst over de aardappelverwerkende industrie.
Maar wat deze reportage laat zien, is geenszins een anomalie als gevolg van een buitensporige en te snelle groei, maar de normale werking van het kapitalisme waarvan de enige religie die van de winst is. En of de baas en de aandeelhouders nu Vlamingen, Walen, Fransen of Chinezen zijn, verandert daar niets aan. Het Waals Gewest is bovendien, via de SRIW, voor 20% aandeelhouder in één van de vier in Wallonië gevestigde bedrijven.
Achter de 3 miljard jaaromzet van de bedrijven Mydibel, Clarebout, EcoFrost en Lutosa staan enkele van de rijkste families van België, zoals de familie Clarebout, de familie Mylle en de familie Hofflack. In dertig jaar tijd hebben deze families de omzet van hun bedrijven met tien vermenigvuldigd. Een succesverhaal gemaakt over de uitbuiting en soms het leven van de arbeiders. In gigantische fabrieken met ultramoderne geautomatiseerde machines die 20 ton aardappelen in een uur omzetten in bevroren frieten, zijn de arbeidsomstandigheden van de 19e eeuw. De vloeren zijn glad of bezaaid met frietjes, water sijpelt door de daken en valt op de elektrische installaties. En aangezien de productie koste wat kost moet doorgaan, komen er regelmatig gevaarlijke toestanden voor.
Tussen 2015 en 2019 hebben zich daar 2800 arbeidsongevallen voorgedaan, dat is 11% van alle arbeidsongevallen in de voedingsmiddelenindustrie. Werkers liepen ernstige brandwonden op, van anderen werden de handen verbrijzeld. Twee arbeiders zijn gestorven. In 2016 werd een uitzendkracht meegesleurd door een transportband in de fabriek in Nieuwkerke. In 2017 werd een werker verpletterd door het contragewicht van een lift in Warneton. Hoewel Clarebout het voorwerp uitmaakte van 19 gerechtelijke onderzoeken en Mydibel van 8, werd het merendeel van de dossiers zonder gevolg afgesloten.
Ook de boeren staan onder druk. Contracten verplichten hen ertoe onder alle omstandigheden te werken, aangezien zij gebonden zijn aan leveringstermijnen en beloofde hoeveelheden. Als de landbouwer de contractueel overeengekomen tonnen niet kan leveren, kunnen de bedrijven de ontbrekende hoeveelheden op kosten van de landbouwer kopen!
Niets wordt aan het toeval overgelaten door deze op winst beluste frietengiganten, en zeker niet de geldkoe die overheidssteun is. Clarebout is in dit opzicht de kampioen, die sinds zijn vestiging in Wallonië niet minder dan 26 miljoen euro van het Waals Gewest heeft ontvangen. Kortom, kapitalisme op zijn walgelijkst.